de intensivist

Introductie

Voor geneeskundestudenten aan de Radboud Universiteit was een bezoek aan de intensive care (IC) jarenlang een vast onderdeel van de opleiding, tot COVID-19 roet in het eten gooide en de IC-deuren gesloten bleven. We vonden een alternatief in Virtual Reality (VR). Maar waarom zouden we ons beperken tot de IC? Met VR kunnen we studenten meenemen naar plekken waar ze eerder nooit konden komen. Denk aan meevliegen in een traumahelikopter, of vanaf de eerste rij een traumaopvang meemaken. Daarnaast gebruiken we VR om les te geven in echocardiografie aan zowel studenten als arts-assistenten.

Dit onderwijs wordt tot op de dag van vandaag toegepast en uitgebreid. In dit artikel nemen we u mee in onze ervaringen met onderwijs in VR.

Wat is Virtual Reality en hoe onderscheidt het zich van andere vormen van Extended Reality?

VR maakt deel uit van het grotere spectrum van Extended Reality (XR), waar ook Augmented Reality en Mixed Reality onder vallen.[1]

Augmented Reality (AR) voegt digitale elementen toe aan de echte wereld. Denk aan Pokémon GO of interactieve brillen die extra informatie over je omgeving projecteren. AR legt een laag over de realiteit heen, maar verandert deze niet. Mixed Reality (MR) gaat een stap verder door digitale objecten te laten interacteren met de fysieke wereld. Terwijl AR alleen projecties biedt, kunnen MR-objecten reageren op de echte wereld. Denk aan een virtueel object op een tafel dat je met je handen kunt verplaatsen. Dit maakt MR een geavanceerdere en dynamischere vorm van AR.

Virtual Reality voelt als digitale teleportatie. Je zet een bril op en in een oogwenk sta je in een andere wereld. Niet fysiek natuurlijk – je koffie blijft voor je neus op tafel staan – maar je zintuigen worden volledig om de tuin geleid. In VR ben je omringd door een 360-graden omgeving waarin je vrij kunt rondkijken en interacteren.

Hoe kan het inzetten van Virtual Reality de leerervaring verrijken?

Leren uit een boek? Prima. Een college volgen? Ook goed. Maar leren door er middenin te staan? Dat is een baanbrekende techniek. VR brengt studenten direct naar de kern van hun studie, of dat nu de IC is, of een inzet van het mobiel medisch team.[2] Door de immersieve ervaring wordt leren interactiever en praktischer. Bovendien wordt leren met VR niet alleen effectiever, maar ook simpelweg leuker.

VR is niet alleen een dynamisch leermiddel, maar ook een perfect naslagwerk. Stel: een student heeft een les over echocardiografie gevolgd, maar een paar weken later twijfelt hij of zij over de juiste transducerpositie. In plaats van terug te bladeren in een dik handboek of een droge PowerPoint te doorzoeken, kan de student gewoon terug de VR-omgeving in duiken. Daar is alles nog precies zoals het was – en dat zonder rondslingerende aantekeningen.

Wat zijn de nadelen van Virtual Reality?

Zoals elke technologie heeft VR niet alleen voordelen, maar ook enkele uitdagingen. Het kan even wennen zijn, zowel voor docenten als studenten. Niet iedereen zet moeiteloos een VR-bril op en voelt zich direct thuis in de virtuele wereld. Soms is er een korte leerperiode nodig.

Daarnaast is het slim om niet eindeloos in VR rond te blijven dwalen. Na een tijdje kunnen je ogen vermoeid raken, je hoofd een beetje bonzen of je nek protesteren. Gelukkig is de oplossing simpel: af en toe een pauze nemen en zorgen dat de headset goed zit.

Echter, één van de meest voorkomende problemen is cybersickness – het virtuele equivalent van zeeziekte.[3] Sommige mensen zijn vatbaarder voor cybersickness dan anderen. Daarnaast zijn mensen die snel reisziek worden, mensen die lijden aan migraine en personen met vestibulaire aandoeningen extra vatbaar. Ook oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op cybersickness, doordat hun evenwichtssysteem minder flexibel is in het aanpassen aan virtuele bewegingen.

Wat zijn manieren om cybersickness tegen te gaan?

Gelukkig zijn er verschillende manieren om cybersickness te minimaliseren. Ten eerste helpt het om de VR-ervaring rustig op te bouwen: korte sessies eerst, lange sessies later. Daarnaast kunnen stabiele beelden en een hoge refresh rate de symptomen verminderen.

Ook de manier waarop de VR-omgeving is ontworpen speelt een grote rol. Een vloeiende navigatie zonder abrupte bewegingen en een stabiel referentiepunt in de omgeving kunnen het evenwichtsorgaan kalmeren. Verder kan het kauwen van kauwgom helpen, net als het drinken van gemberthee. Diep ademhalen en gefocust blijven op een vast punt in de omgeving kunnen ook verlichting bieden.

Ervaringen van studenten geneeskunde

De reacties van studenten op het VR-onderwijs zijn overwegend positief (figuur 1). Veel studenten vinden het een prettige en innovatieve manier van leren. Het geeft hen de mogelijkheid om zich onder te dompelen in complexe medische situaties op een manier die met traditioneel onderwijs niet mogelijk is. Toch is cybersickness de grootste uitdaging. Voor studenten die hier last van hebben, bieden we de mogelijkheid om het practicum op een laptop te voltooien.

Daarnaast geven studenten aan dat ze het prettig vinden om na hun VR-ervaring na te praten. Het verwerken van een virtuele casus kan indruk maken en het helpt om deze ervaringen met elkaar of met een docent te bespreken. In de onderwijsplanning houden we hier dan ook rekening mee, bijvoorbeeld door een docent beschikbaar te stellen voor vragen en reflectie.

Wat zijn de technische en praktische aspecten van VR-onderwijs?

VR lijkt misschien futuristisch, maar de technologie erachter is inmiddels goed ontwikkeld en toepasbaar. Met een 360-graden camera kunnen realistische omgevingen worden vastgelegd en bewerkt met software zoals CenarioVR om de ervaring interactief te maken. Vervolgens zijn geschikte VR-headsets nodig, die variëren van betaalbare smartphone-opties met een cardboard-bril tot high-end standalone modellen.

De implementatie is vaak eenvoudiger dan gedacht. Eenmaal opgezet biedt VR een unieke en meeslepende onderwijservaring die traditionele methoden ver overstijgt.

Toekomstige ontwikkelingen van VR in medisch onderwijs

Waar gaat het heen met VR in het medische onderwijs? De technologie ontwikkelt zich razendsnel. Binnenkort kunnen we wellicht volledige haptische feedback verwachten, zodat studenten niet alleen zien hoe een procedure werkt, maar het ook echt voelen.[4]

 

De auteurs verklaren dat er geen sprake is van een belangenconflict. Er is geen financiering of financiële steun ontvangen.