de intensivist

Wie: Jos van Oers, intensivist Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis en Zorgsaam Zorggroep Zeeuws-Vlaanderen

Wat: Biomarkers in critically ill patients

Waar: Amsterdam UMC, Vrije Universiteit Amsterdam, Amsterdam

Begeleiding: prof.dr. Armand Girbes, prof.dr. Dylan de Lange, dr. Bert Beishuizen

Jos van Oers promoveerde 10 november op onderzoek naar biomarkers bij IC-patiënten. Hij onderzocht of het bepalen van CRP (C-reactief proteïne) en PCT (procalcitonine) de vroege diagnose van sepsis volgens de nieuwe sepsis-3 definitie kon verbeteren, en of door het dagelijks meten van PCT de antibioticaduur bij patiënten met een infectie op de IC verkort kan worden.

Van Oers: ‘In een cohort patiënten met de verdenking op sepsis (op basis van de sepsis-3 criteria) bepaalden we PCT en CRP. Achteraf stelden we vast welke patiënten op basis van de CDC-criteria daadwerkelijk een infectie hadden. PCT en CRP droegen niet bij in het onderscheid tussen wél en géén infectie in deze patiëntengroep. Het meest trots ben ik op de “Stop Antibiotica op geleide van de Procalcitonine Studie” (SAPS), waarin het beloop van PCT de duur van de antibioticabehandeling begeleidde bij intensive care-patiënten met de verdenking op een infectie / sepsis in 1546 patiënten, op 15 ICs in Nederland. In de PCT-geleide interventiegroep was er een significante vermindering in de mediane antibioticaduur gedurende de eerste 28 dagen (5 dagen [IQR 3 - 8 dagen] versus 7 dagen [IQR 4 - 10 dagen], p < 0.001). Tot onze verbazing was er een overlevingsvoordeel op 28 dagen en 1 jaar bij PCT-begeleiding in vergelijking met de controlegroep (19,6% versus 25%, p 0,0012 en 34,8% versus 40,9%, p 0,006). De antibioticaduur kan wellicht voor een grotere groep nog korter zijn, als de stop-adviezen ook bij patiënten die naar de afdeling zijn ontslagen zouden worden overgenomen.’

Daarnaast onderzocht van Oers bij patiënten met een COVID-19-pneumonie op de IC of mid-regional proadrenomedullin (MR-proADM) en C-terminal proendothelin-1 (CT-proET-1) in de eerste 7 dagen konden voorspellen welke patiënten een hoge kans op overlijden hadden. Dat bleek het geval te zijn, maar de combinatie van deze biomarkers met de Sequential Organ Failure Assessment (SOFA) en Acute Physiological and Chronic Health Evaluation (APACHE IV) scores verhoogden de voorspellende waarde op een slechte uitkomst niet verder. COVID-19-patiënten met obesitas hadden een groter risico op IC-opname dan COVID-19-patiënten zonder obesitas. Van Oers et al. onderzochten bij COVID-19 IC-patiënten de relatie tussen obesitas en MR-proADM, CT-proET-1 en het klinisch beloop. Er waren geen verschillen in MR-proADM, CT-proET-1, beademingsduur, IC-verblijfsduur en 28-dagensterfte bij COVID-19-patiënten met en zonder obesitas.

Van Oers et al. onderzochten ook of biomarkers de ernst van ziekte en de prognose bij een pneumonie of een aneurysmatische subarachnoïdale hersenbloeding (aSAB) bij IC-patiënten konden voorspellen. MR-proADM en mid-regional proatrial peptide (MR-proANP)waren matige voorspellers van 28-dagensterfte in een heterogene populatie IC-patiënten met een pneumonie. Aan de andere kant was C-terminal pro-arginine Vasopressin (CT-proAVP) goed in staat een vroege indicatie van ernst van ziekte te geven en functioneren 1 jaar na ziekte te voorspellen in een meer homogene studiepopulatie aSAB-patiënten. CT-proAVP ≥ 24,9 pmol/L was een significante voorspeller voor slecht functioneren 1 jaar na ziekte (odds ratio (OR) 8,04, 95% betrouwbaarheidsinterval 2,97 - 21,75, p < 0,001) in een multivariabel model met WFNS en APACHE IV score.

Sommige bevindingen uit dit proefschrift kan elke IC-professional direct toepassen. Biomarkers alléén (bij opname of opeenvolgend gemeten) moeten niet gebruikt worden om antibiotica enerzijds te starten of anderzijds te onthouden bij IC-patiënten. Biomarkers hebben slechts beperkte prognostische waarde in heterogene IC-populaties. Biomarkers kunnen een sterke prognostische waarde hebben in meer homogene patiëntengroepen, vooral als ze passen bij ontregelde fysiologische orgaansystemen. Tot slot, opeenvolgende metingen van PCT zijn veilig, kostenefficiënt en doeltreffend gebleken in het verkorten of individualiseren van de antibioticaduur in intensive care-patiënten.