de intensivist

Er zijn weinig gebieden waarin de geneeskunde en de kunst elkaar zo vinden als in de natuur. Bracht de wilgenbast (Salicaceae familie) ons de acetylsalicylzuur om de koorts en de pijn te bestrijden, en later de trombocyten te remmen, zo inspireerde het Claude Monet tot het schilderen van De Treurwilg (Columbus Museum of Art, Columbus, Ohio, Verenigde Staten). Gaf de Papaver somniferum ons de opiaten voor pijnstilling, zo inspireerde het Santagio Rossinol tot het schilderen van de werken Voor de Morfine en Morfine’s meisje over de effecten van die opiaten (Cau Ferrat Museum, Sitges, Spanje). En zo gaf de Pluim-es (Fraxinus ornus) ons de mannitol voor het verlagen van de intracraniële druk terwijl het reeds in de oudheid gewonnen werd als zoetstof. Dit leidde tot het werk Het Winnen van de Manna door Jacopo Tintoretto (Scola Grande di San Rocco, Venetië, Italië). En wie kent niet het beroemde werk Portret van Dr. Gachet door Vincent van Gogh (Musée d’Orsay, Parijs, Frankrijk) waarin de arts wordt afgebeeld met vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) waar digoxine uit gewonnen wordt om atriumfibrilleren mee te behandelen. En dit is slechts een kleine greep uit geneeskunde en kunst waarin de natuur ons tot hulp en inspiratie is.

Er is echter een uitzondering waarin de natuur weliswaar kunst en geneeskunde beïnvloed heeft maar waarin die natuur uiteindelijk geen toepassing heeft gevonden in de geneeskunde. Absint bevat extract van de Absint-alsem (Artemisia absinthium). Hoewel hieraan vroeger een geneeskundige werking werd toegedicht is het voornamelijk bekend om zijn vermeende hallucinogeen effect. Dit leidde er toe dat drommen kunstenaars het middel in grote hoeveelheden dronken en het zou hen inspireren tot vele kunstwerken in vrijwel alle disciplines van de kunst. Men dacht ook dat het de, overigens niet bestaande, ziekte absintisme kon veroorzaken, een die andere symptomen zou hebben dan dronkenschap en alcoholonttrekking. Dit leidde er toe dat, op voorspraak van artsen, de absint in veel landen verboden werd. Overigens heeft absint, ook de groene fee genaamd, dit effect niet. Hoewel je er natuurlijk wel dronken van kan worden.

De drank inspireerde Edgar Degas om in 1875-1876 het werk L’Absinthe (Musée d’Orsay, Parijs, Frankrijk) te maken. Twee mensen, een man en een vrouw troosteloos naast elkaar gezeten in een café, drinken samen een glas absint. De mensen op het doek zijn de actrice Ellen Andrée en de kunstenaar Marcellin Desboutin. Het werd geschilderd in het Café de la Nouvelle-Athènes te Parijs, een hotspot voor kunstenaars in die tijd. Hoewel nooit zo bedoeld door Degas werd het werk jarenlang gebruikt als waarschuwing tegen het drinken van absint en heeft mede bijgedragen aan het verbod ervan.

L’Absinthe, Edgar Degas, Musée d’Orsay, Paris, France

Edgar Degas (Parijs 1834, aldaar 1917) gold als een van de vooraanstaandste impressionisten van zijn tijd. Zijn werken, veelal van scenes uit het dagelijks leven, zijn tot op de dag van vandaag populair. Zijn werk, uitgevoerd in olieverf, pastel maar ook zijn beeldhouwwerken worden gerekend tot een hoogtepunt uit die tijd. Met name zijn talent voor het vangen van beweging wordt geroemd.

En zo inspireerde de natuur de kunstenaar die middels zijn kunst de arts hielp de volksgezondheid te verbeteren door dat wat voortkwam uit de natuur te verbieden.

Absint is overigens tegenwoordig weer vrij verkrijgbaar.