de intensivist

In de rubriek rIChtinggevend zetten we dit keer geen nieuwe richtlijn, maar ‘groene’ best practices in de spotlight. Deze documenten, opgesteld vanaf de werkvloer, geven handreikingen hoe allerhande handelingen uit de dagelijkse praktijk op een duurzamere manier kunnen worden uitgevoerd.

Circulariteitsladder

Bij het opstellen van een best practice wordt gebruik gemaakt van de circulariteitsladder om te inventariseren op welke vlakken kan worden verduurzaamd. Dit model, opgesteld door oud VROM-minister prof. Jacqueline Cramer, beschrijft verschillende strategieën om de circulariteit te vergroten. Hoe hoger op de ladder, des te lager het gebruik van grondstoffen. De stappen op de 10R-ladder zijn globaal te verdelen in drie categorieën: 1. het niet, minder of slimmer inzetten van producten, 2. de levensduur van producten en onderdelen verlengen en 3. het nuttig toepassen van restmaterialen. Hierbij valt direct op dat recycling, waarvan veelal wordt gedacht dat dit een duurzame oplossing is, pas laag op de ladder aan bod komt (figuur 1).

Figuur 1 De 10R-ladder

Refuse

Op de eerste sport van de circulariteitsladder, Refuse, is vaak al veel te halen. Neem alleen al alle materialen die ongebruikt worden weggegooid, zoals producten waarvan de houdbaarheidsdatum is verstreken of de overbodige spuitjes uit een lijnenset. Maar ook wordt onnodig gebruik gemaakt van materialen, zoals de absorberende matten. Het gebruik van de celstof variant zit diep ingesleten in het handelen van dokters en verpleegkundigen. Maar vaak zijn ze helemaal niet nodig, of zijn er duurzamere alternatieven. Inmiddels zijn al veel ziekenhuizen de strijd aangegaan met het onnodig gebruik van deze matten. Resultaat is een significante afname van het gebruik, soms zelfs tot 40%.

We hopen een dergelijke significante reductie ook te behalen bij het gebruik van niet-steriele handschoenen. Om dit te bereiken is er naast een best practice ook een infographic gemaakt, waar de indicaties voor het gebruik en vooral ook voor het niet gebruiken van deze handschoenen mooi op wordt weergegeven.

LCA

Voor de volgende stappen op de ladder is meer verdieping nodig in het productieproces van materialen en de grondstoffen die hiervoor gebruikt worden. Soms is het gemakkelijk om het ene product te vervangen door een ander. Zo kan bij het prikken van een centrale lijn de echo-gel vervangen worden door een beetje water om ervoor te zorgen dat er geen lucht tussen de huid en de probe zit. Maar veelal is er een life-cycle assessment (LCA) nodig om te onderzoeken waar de winst te halen is. Bij een LCA wordt de milieu-impact beschreven van de zes pijlers van de levenscyclus van een product: grondstofgebruik, productie, verpakking, transport, gebruik en onderhoud en afvalverwerking. Per pijler wordt de milieu-impact weergegeven uitgesplitst in 18 verschillende milieufactoren, waaronder uitstoot van CO₂ en fijnstof, gebruik van water en fossiele hulpstoffen, landgebruik en verzuring van de bodem.

In de best practice “Absorberende matten” wordt het resultaat van de LCA mooi grafisch weergegeven. Op het eerste gezicht springt de significant lagere milieu-impact van de gebruikte materialen van de herbruikbare matten in het oog. Voor het wassen van deze matten is natuurlijk water en energie nodig. Echter, onderaan de streep is de milieu-impact van de totale levenscyclus significant lager dan van de celstof variant, een belangrijk argument dus voor het gebruik van herbruikbare matten. Ook voor het gebruik van isolatiejassen is een LCA verricht. Hieruit blijkt dat het gebruik van een herbruikbare isolatiejas leidt tot 30% minder CO2-emmissie en 41% minder watergebruik over de hele levenscyclus (figuur 2).

Figuur 2 Grafische weergave LCA Absorberende matten
In de LCA wordt de milieu-impact van 1000 gebruikscycli van beide type matten vergeleken. Voor de herbruikbare matten is uitgegaan van tien matten, die elk 100 keer gewassen worden in vergelijking met 1000 wegwerpmatten.

Ander gebruik

Repurpose is een onderdeel van de circulariteitsladder waar we allemaal bij kunnen stilstaan. Zo kunnen de overgebleven gazen uit de inbrengset voor een centrale lijn prima gebruikt worden op een later moment. Maar met wat meer creativiteit kunnen ook niet gebruikte spuitjes of bakjes voor een ander doel worden ingezet.

Tot slot, de tips uit de best practices worden zoveel mogelijk met literatuur onderbouwd. Waar nodig wordt onderzocht of alles in lijn is met regelgeving en normen voor kwaliteit en veiligheid, in het bijzonder infectiepreventie. Indien er op enig vlak wordt afgeweken van bovengenoemd kader wordt dit met eigen data onderbouwd. Voor sommige artikelen uit de best practices hebben we te maken met aanbevelingen voor gebruik van de producent, die per producent kunnen verschillen. Het is goed om dit bij ingebruikname van de best practice te controleren. Mocht implementatie van de best practice om enige reden moeizaam verlopen kan er altijd contact worden opgenomen met De Groene IC voor advies. Kortom, genoeg reden om ze ook in uw eigen ziekenhuis te implementeren.