de intensivist

Wie op maandag 7 augustus 1961 de New York Times doorbladerde kwam vanzelf op pagina 25 terecht. In de linkerbovenhoek van de pagina stond een grote foto van een statige kale man die de kijker recht aankijkt. Om zijn schouders zit een witte doktersjas. Achter de man is een groot portret te zien waarvoor hij duidelijk model heeft gestaan. Hoewel het portret uit woeste penseelstreken bestaat is de gelijkenis overduidelijk. De kop boven het artikel luidt: ‘Geruilde kunst zorgt voor ruimtegebrek.’ Het onderschrift: ‘Tandarts repareert tanden kunstenaars, krijgt betaald in kunst. Als hij hun kunst goed vindt worden ze ruil-patiënten’.

De tandarts is Dr. Jack Greenbaum (onbekend – New York 1978). De schilder van het portret is Willem de Kooning (Rotterdam 1904 – New York 1997) (Portret van een Man (Dr. Jack Greenbaum) 1956 The Israel Museum, Jerusalem, Israel). Hoewel de invloed en kruisbestuiving van artsen en kunstenaars een lange en rijke traditie heeft zijn tandartsen relatief nieuw op dit toneel. Overigens maakte Dr. Greenbaum dit meer dan goed. De vrouw van Willem de Kooning, Elaine de Kooning (New York 1918 – aldaar 1989), zelf een zeer verdienstelijk schilder maakte in 1959, in navolging van haar echtgenoot eveneens een portret van de tandarts (Portret van Jack Greenbaum, Smithsonian American Art Museum, Washington USA). Zoals het echtelieden in een langdurige relatie betaamt schuurt het zo nu en dan tussen hen. Elaine was naast kunstenares ook schrijver voor het kunstblad Art News. In die hoedanigheid bedacht zij dan ook de term abstract expressionisme, een term waar haar man een hekel aan had. Hij zou echter een van de belangrijkste abstract expressionisten worden naast schilders als Jackson Pollock, Franz Kline en Hugo Weber, toevallig ook allemaal patiënten van Dr. Greenbaum. Met die laatste twee en De Kooning onderhield Dr. Greenbaum een jarenlange vriendschap. Dit blijkt onder andere uit zijn plakboek dat in 1978 over werd gedragen aan het Smithsonian American Art Museum. Het is gevuld met zijn overpeinzingen en schetsen die door zijn vrienden zijn gemaakt. Het bevat ook een aantal opnames van Dr. Greenbaum met De Kooning, Pollock en Kline waar zij kunst en hun favoriete televisieprogramma’s bediscussiëren.

Willem de Kooning, geboren en getogen in Rotterdam volgde avondlessen aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen. Op zijn 22^ste was hij het zat en ging als verstekeling mee naar New York. Overdag werkte hij als huisschilder en timmerman en in de avonduren was hij kunstschilder. Zijn doorbraak kwam toen hij voor de wereldtentoonstelling van 1939 een muurschildering mocht maken voor de hal van de farmacie (verloren gegaan). Hij bleef zich ontwikkelen en zijn ster rees gestaag. Mede met behulp van Greenbaum had hij zijn eerste solo-expositie in 1948 alwaar hij onder andere het werk Bruin en Wit exposeerde. De expositie was een doorslaand succes en De Kooning gaf het schilderij de dag erna cadeau aan Dr. Greenbaum.

De ster van De Kooning rees uiteindelijk tot grote hoogte. In 2006 werd zijn werk Vrouw III (1953, privécollectie) voor 137,5 miljoen dollar verkocht, destijds het op één na duurste schilderij ter wereld. Het liet hiermee Portret van Dr. Gachet (1890, Vincent van Gogh) achter zich. Niet slecht voor een Rotterdamse jongen uit de Zaagmolenstraat.

Bruin en Wit, Willem de Kooning, 1947, privécollectie