Hora Est
Heesakkers
Hora Est

Heesakkers

Wie: Hidde Heesakkers
Wat: Impact van COVID-19; op overlevenden, hun naasten en IC-verpleegkundigen
Waar: Intensive Care, Radboudumc, Nijmegen
Begeleiding: prof.dr. Mark van den Boogaard, prof.dr. Hans van der Hoeven Copromotor: dr. Marieke Zegers

Het beste IC proefschrift van 2023, bekend gemaakt op de intensivistendagen, is van Hidde Heesakkers. Hij promoveerde op 27 november 2023 op de impact van COVID-19 op de IC. Daarbij onderzocht hij niet alleen de langetermijnuitkomsten van COVID-19-IC-patiënten, maar ook die van naasten en IC-verpleegkundigen.

Heesakkers: ‘Aan het begin van de COVID-19-pandemie kreeg ik de kans om aan te sluiten bij de MONITOR-IC-onderzoeksgroep. De MONITOR-IC-studie is een onderzoek waarbinnen we sinds 2016 structureel, prospectief en herhaaldelijk patiëntgerapporteerde uitkomsten (PROMS) verzamelen van patiënten die opgenomen zijn geweest op de IC. Mijn onderzoek focust zich op de COVID-19-patiënten en hun familieleden. We weten dat IC-patiënten en hun familieleden sowieso al frequent langetermijnklachten als gevolg van een IC-opname ervaren. De verwachting was dan ook dat de gevolgen voor COVID-19-IC-patiënten en hun familieleden aanzienlijk zouden zijn gezien het heftige ziektebeeld en de omstandigheden tijdens de pandemie. Daarnaast had de pandemie ingrijpende gevolgen voor IC-verpleegkundigen en daarom hebben we hen ook meegenomen in mijn proefschrift.’

Patiënten

Zoals verwacht, was de impact van COVID-19 groot. Zo had 74% van de voormalig COVID-19-IC-patiënten fysieke klachten, 26% had mentale klachten en 16% had cognitieve klachten, één jaar na de IC-opname. Opvallend is dat zij juist iets minder vaak fysieke en mentale klachten hadden in vergelijking met patiënten met een niet-COVID-pneumonie. Cognitieve klachten kwamen in beide groepen even vaak voor. Dit wordt waarschijnlijk deels verklaard door de betere gezondheid van COVID-19-patiënten voorafgaand aan de IC-opname. Wel hadden COVID-19-patiënten relatief vaker last van spier- en gewrichtsklachten, mogelijk door de lange lig- en beademingsduur. Daarnaast viel op dat ook in het tweede jaar na IC-opname, COVID-19-patiënten klachten blijven ontwikkelen, waarbij het vóórkomen van mentale klachten zelfs toeneemt in vergelijking met het eerste jaar na de IC-opname.

Familieleden

Vergeleken met COVID-19-patiënten, hadden juist hun familieleden bijna anderhalf keer zo vaak last van mentale klachten één jaar na IC-opname, namelijk 38%. Dit illustreert hoe stressvol een IC-opname tijdens de eerste golf van de pandemie was voor familieleden, waarbij nog veel onzekerheid was over het ziektebeeld en prognose.

IC-verpleegkundigen

Een aanzienlijk deel van de IC-verpleegkundigen ervoer mentale klachten (33%) of werkgerelateerde vermoeidheid (40%) na de eerste golf van COVID-19-patiënten. Dit nam  alleen nog maar verder toe na de opeenvolgende golven, waarna de helft (51%) last had van werkgerelateerde vermoeidheid. De angst om gezinsleden te besmetten of het ervaren van te weinig personeel op de werkvloer, was geassocieerd met meer mentale klachten. Verpleegkundigen die vakantie hadden gehad en een betere werk-privébalans ervoeren, hadden juist minder vaak last van mentale klachten.

Wat kunnen we vier jaar na die eerste golf met deze inzichten? Heesakkers wijst een aantal aandachtspunten in de nazorg aan op basis van zijn onderzoek.

Specifieke interventies

Aangezien voormalig COVID-19-patiënten relatief vaak last hebben van musculoskeletale klachten, hebben zij mogelijk baat bij specifieke interventies als een nazorgtraject met intensieve fysiotherapie. Opvallend is ook dat COVID-19-patiënten met ernstige obesitas vaker fysieke en mentale klachten ervaren. Dit kan worden meegenomen bij screening op post-IC-problematiek.

Extra aandacht

Familieleden die al mentale klachten hadden vóór de IC-opname van een naaste hadden een verhoogde kans op meer klachten ná de IC-opname. Voor deze familieleden dient extra aandacht te zijn, zowel tijdens als na de IC-opname.

Werk-privébalans

De negatieve impact van de pandemie op het mentale welzijn van IC-verpleegkundigen is mogelijk te verminderen door aandacht te blijven houden voor beschermende factoren, zoals rust om te herstellen en een betere werk-privébalans. Daarnaast moet er ook aandacht zijn voor het beperken van risicofactoren, zoals de angst om gezinsleden te besmetten en het ervaren van te weinig personeel.

Promotie Hidde Heesakkers, aula RUN MD. Nijmegen, 27-11-2023 .