de intensivist

Wie: Emma Kooistra
Wat: COVID-19 op de Intensive Care
Waar: Afdeling Intensive Care, Radboudumc, Nijmegen
Begeleiding: prof. dr. Peter Pickkers en dr. Matthijs Kox

Kort na dr. Emma Kooistra haar laatste coschap, op de Intensive Care (IC) in het Radboudumc, brak de COVID-19 pandemie uit. Een nieuwe, ingrijpende ziekte, die vele vragen opriep. Met dat wat voor handen was, en vragen uit de kliniek, startte ze  met onderzoek. Het resultaat is dat ze op 5 april 2024 cum laude promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen met haar proefschrift getiteld Intensive Care for COVID-19, studies in critically ill patients. Ze won ook de NVIC proefschriftaward 2024. De jury was onder de indruk van de zeer diverse onderwerpen met mooie studies, anticiperend op datgene wat in die tijd relevant was. Haar proefschrift belicht COVID-19 op de IC vanuit drie thema’s: obesitas, biomarkers en de effecten van immuunmodulerende behandelingen.

Obesitas

Het viel clinici op dat de 'typische COVID-19' patiënt een hoger BMI had. Uit onderzoek bij 67 IC-patiënten bleken geen significante verschillen in het ziekteverloop tussen patiënten met en zonder obesitas. Analyse van 35.000 IC-patiënten toonde dat obesitas bij andere longinfecties samenhing met lagere sterfte (de 'obesitasparadox'), maar dit gold niet voor COVID-19. Obesitas verhoogt het risico op ernstige COVID-19, maar beïnvloedt de IC-uitkomst niet. Wel hadden patiënten met ernstige obesitas meer fysieke en mentale klachten één jaar na IC-ontslag.

Biomarkers

Intensivisten leerden een nieuw geneesmiddel gebruiken: tocilizumab. Kooistra en haar team lieten zien dat door het gebruik van immuunsuppressieve medicijnen veelgebruikte biomarkers, zoals CRP en procalcitonine, hun waarde voor het opsporen van nieuwe, bacteriële infecties volledig verliezen.

Een onverwachte ontdekking: waar we aan het begin van de COVID-19 pandemie uitgingen van een cytokinestorm, bleek dat IC-patiënten juist lagere ontstekingswaarden hadden dan IC-patiënten met andere ernstige aandoeningen zoals bacteriële sepsis. Ook werden er genexpressiepatronen voor longfibrose gevonden. Behandeling met corticosteroïden normaliseerde deze patronen en biomarkers, maar verbeterde de klinische uitkomst niet.

Immuunmodulerende behandelingen

Het onderzoek naar immuuntherapie bij COVID-19 IC-patiënten leverde gemengde resultaten op. Anakinra verlaagde wel de ontstekingswaarden maar gaf geen betere klinische uitkomsten. Een opvallende bevinding was dat bij niertransplantatiepatiënten met langdurige virusuitscheiding, interferon-gamma het virus kon klaren zonder schade aan het transplantaat.